Ja i moje ciało. Jak się nie dać kompleksom? - konspekt zajęć

Wśród coraz młodszych uczniów pojawiają się trudności w zakresie zaburzeń odżywiania. Już w okresie wczesnej nastoletniości ważnym dla dzieci tematem jest obraz własnego ciała, jego atrakcyjność w oczach własnych i odbiorze rówieśników. Warsztat ma na celu wsparcie dziecka w kształtowaniu pozytywnego obrazu samego siebie, własnej cielesności, rozwój samoakceptacji oraz pomoc w rozróżnieniu konstruktywnych i destrukcyjnych przekonań na własny temat.

Czas trwania: 2 godziny lekcyjne

Liczba uczestników: zespół klasowy (20-30 osób)

Wiek uczestników: uczniowie klas VI-VIII

Cel główny: profilaktyka i psychoedukacja w kontekście zaburzeń odżywiania

Cele szczegółowe:

•      Poszerzenie wiedzy dzieci na temat zaburzeń odżywiania

•      Kształtowanie zdrowego stosunku do własnego ciała, wspieranie samoakceptacji

•      Zapobieganie wykluczeniu z powodu niedoskonałości cielesnych

•      Rozwój umiejętności identyfikowania swoich potrzeb

Materiały:

•      3 karty pracy

•      fotografie osób o różnych sylwetkach i różnego pochodzenia rasowego

Przygotowanie sali do warsztatów

Ważne jest, by zajęcia warsztatowe odbywały się w kręgu – ułatwi to uczniom pracę w minizespołach i dzielenie się własnymi doświadczeniami.

Na wstępie warto zaznaczyć, że w czasie zajęć można dzielić się myślami, przekonaniami, przeżyciami – dlatego ważne jest, by grupa umówiła się na dyskrecję i pracowała w myśl zasady ,,to co na warsztatach, zostaje między nami”.

Istotne jest, by podkreślić, że można mówić o wszystkim, jeśli wypowiedzi nie są dla nikogo krzywdzące lub agresywne. Taka umowa pomoże zwiększyć bezpieczeństwo grupy i zaufanie do prowadzących – pozwala również odwoływać się do niej w trakcie trwania warsztatów.

Rozpoczęcie – wprowadzenie do tematu

Na pewno macie własne myśli wokół tego, jak ludzie postrzegają własne ciało. Być może zdarzyło wam się słyszeć, że ktoś mówi o swoim ciele źle, zupełnie nieadekwatnie do tego, jak wy go widzicie. Ktoś szczupły skarży się na to, że jest gruby, ktoś o zupełnie normalnym wzroście narzeka, że jest zbyt niski albo zbyt wysoki. Każdemu z nas – dorosłym, nastolatkom i dzieciom zdarza się taki dzień, kiedy wszystko idzie nie tak – żadne ubranie dobrze nie leży, czujemy się źle z własnym ciałem.

Zadanie 1. Potrzebne zdjęcia osób o różnych sylwetkach, wzroście i rasie oraz Karta pracy nr 1.

Przed Wami różne zdjęcia osób – każda z nich ma w sobie coś, co lubi i coś, czego absolutnie nie chce mieć. Proszę, aby każdy wylosował jedno zdjęcie i spróbował napisać na karcie pracy 8 myśli osoby ze zdjęcia – 4 pozytywne na swój temat i 4 krytyczne.

Po 5 minutach prowadzący zachęca dzieci, by podzieliły się swoimi zapiskami.

Warto wybrać ok. 6-7 zdjęć i udostępnić je w kilku kopiach, tak by kilkoro dzieci pracowało nad tym samym zdjęciem. Pokazujemy zdjęcie wysoko (lub na rzutniku), prosimy dzieci, które nad nimi pracowały o przeczytanie notatek, pozostałych uczniów o swobodne myśli w temacie.

Warto zapytać, czy uczniowie mieli kiedyś podobne myśli na swój temat, czy częściej są one pozytywne, czy negatywne.

Dziękujemy za każdy komentarz, wniosek i opinię dziecka – dbając, by wypowiedzi były bezpieczne dla innych – jeśli są zbyt ostre i agresywne, warto zaznaczyć, że to może być dla kogoś trudne, nieprzyjemne i odwołać się w razie czego do opisanej wyżej umowy.

Postrzeganie siebie – miniwykład

Zadanie, które wykonaliście pokazuje, że każdy z nas ma swój wewnętrzny obraz siebie. Jest to taki zbiór różnych myśli, przekonań na temat naszego ciała, jego atrakcyjności, ale również o tym, co potrafimy, czego nie umiemy, w czym jesteśmy dobrzy, czego się obawiamy ze strony innych. Naturalne jest to, że boimy się oceny otoczenia – kolegów, rodziców, nauczycieli. Spróbujmy się zastanowić, co wpływa na nasz obraz samego siebie.

Zadanie 2. Burza mózgów ,,Obraz siebie”. Potrzebna Karta pracy nr 2.

Rozdajemy uczniom kartę pracy nr 2. Dzielimy dzieci na trzyosobowe zespoły, w których przez kilka minut pracują nad tym, co wpływa na postrzeganie siebie samego. Po zakończeniu pracy zbieramy ich wnioski – na tablicy, tak by były widoczne dla wszystkich.

W podsumowaniu powinny się znaleźć takie czynniki jak:

•      komentarze innych: rówieśników i dorosłych,

•      stosunek rodziców do naszego ciała,

•      stosunek rodziców do tego, jak myślą o własnym ciele,

•      wizerunek ciała ,,idealnego” lansowany w mediach i portalach społecznościowych,

•      filmy, seriale, książki, gdzie jest wątek o ciele,

•      stosunek rówieśników do własnego ciała,

•      doświadczenie agresji słownej dotyczącej ciała,

•      obiektywny deficyt: choroby, niepełnosprawność.

Czynniki te warto opisać słowami dostępnymi dla dzieci – operować ich określeniami, by były bardziej dostępne, zachęcać do wolnych skojarzeń.

Granice – czy ktoś ma prawo oceniać nasz wygląd i nasze ciało?

Po podsumowaniu czynników, jakie wpływają na nasz obraz ciała zachęcamy dzieci do dyskusji. Możemy sprowokować do dyskusji zadając pytania otwarte:

•      Czy ktoś w ogóle ma prawo oceniać nasz wygląd?

•      Czy zdarzyło wam się, że ktoś ocenił wasze ciało i tym samym was zranił?

•      Czy znacie jakieś przykłady oceny ciała – w mediach, w czasopismach?

•      Jak się mogą czuć osoby, których ciało wystawia się na publiczną ocenę?

•      Czy w szkole się zdarza, że uczniowie krytykują nawzajem swoje ciało?

Bardzo ważne jest to, by reagować na osobiste doświadczenia uczniów, pokazywać im, że mogli się czuć niesprawiedliwie potraktowani, że mieli prawo się złościć, smucić – odzwierciedlając ich uczucia w trudnych dla nich sytuacjach.

Można również odwołać się do grupy: Kasia opowiedziała o sytuacji, w których jej wygląd został nieprzyjemnie skomentowany. Jak myślicie, co poczuła, pomyślała?

Kompleks – miniwykład + burza mózgów

Na pewno znacie słowo kompleks. Jak je rozumiecie?

Tu zbieramy skojarzenia dzieci dotyczące tego słowa, zapisujemy je na tablicy, tak aby były widoczne dla wszystkich.

Kompleks to taki nieprzyjemny dla nas, wstydliwy temat – często dotyczy jakiejś cechy wyglądu, ale również może być związany z zachowaniem, albo charakterem. Może wiązać się na przykład z krytycznym myśleniem o własnych: nogach, nosie, włosach. Ale miewamy też kompleks np. tego, ze nie znamy dobrze języka kraju w którym żyjemy, mamy słabą koordynację ruchową, nieładnie piszemy etc. Jak myślicie, co robimy, by poradzić sobie z kompleksem?

Tu znów zbieramy wypowiedzi dzieci, zapisujemy. Ważne, by porozmawiać z uczniami o tym, że albo dążymy do zmiany lub ukrycia kompleksu, lub unikamy sytuacji, które mogą go eksponować – jak uczeń, który nie potrafi grać w piłkę, unika lekcji wf-u.

Podsumowanie dotychczasowych wątków

Prowadzący zajęcia podsumowuje efekty pracy. Wiemy już, że każdy z nas ma wewnętrzny obraz własnego ciała i różnych innych cech samego siebie, rozmawialiśmy o tym, co może na niego wpływać, jakie mogą być pozytywne i krytyczne myśli, które nam towarzyszą Rozmawialiśmy o tym, czy mamy prawo komentować czyjś wygląd i o tym, co to jest kompleks. Teraz zastanówmy się, jak sobie radzić z czyjąś oceną.

Zadanie 3. Obrona przed oceną. Potrzebna karta pracy nr 3.

Każdemu zdarzyło się, że został przez kogoś wyśmiany, zlekceważony. Nie mamy wpływu na zachowanie innych, ale możemy umieć się obronić. Macie pomysł, jak można to zrobić? Dajemy kilka minut na swobodną rozmowę o tym, co można powiedzieć, jak sobie poradzić w takiej sytuacji. Po chwili proponujemy wypracowanie wspólnej ,,broni”. Komunikatu, który pozwoli postawić granicę i zahamować obrażającego nas rówieśnika. Rozdajemy dzieciom karty pracy nr 3.

Opisujemy zadanie i elementy, które w nim zostały opisane

Najbardziej skuteczny jest tzw. komunikat asertywny. Bez agresji, konkretne nazwanie naszych uczuć, tego co nam się nie podoba, tego jak chcemy być traktowani i co zrobimy, kiedy rozmówca nie zmieni swojego postępowania. Na kartach macie po kolei opisane elementy tego komunikatu. Na razie nie piszmy, pogadajmy trochę o tym, co można by było wpisać np. w sytuacji, kiedy usłyszymy: ale jesteś łamaga. Zbieramy pomysły dzieci, pomagamy im określać ich własne emocje. Wskazujemy na różne konsekwencje, do których mogą się odwołać, gdy ktoś nadal będzie przekraczał ich granice – zgłosić zachowanie dorosłym, wycofać się z kontaktu. Po wspólnej burzy mózgów prosimy dzieci, by w parach uzupełniły luki w zadaniu. Zbieramy ich pomysły, podsumowujemy.

Scenka: Zbigniew i Krystyna

Po tym czasie proponujemy zabawę w scenkę. Wybieramy dwóch ochotników – jedną osobę do odegrania ,,oceniającego Zbigniewa”, drugą do roli ,,broniącej się Krystyny”. Celowo należy wybrać mało prawdopodobne imiona dla ról, by dzieci nie utożsamiły postaci z kimś ze swojego otoczenia.

Zadaniem Zbigniewa jest krytykowanie różnych elementów stroju Krystyny – jej zadaniem będzie bronienie się za pomocą komunikatów asertywnych. Robimy ,,stop klatki” w scence na zebranie propozycji z sali. Ważne jest, by dziecko miało na kolanach schemat z karty pracy nr 3.

Możemy wybrać kilka par uczniów – by więcej osób mogło przećwiczyć komunikaty asertywne – wariantem dla scenek jest praca w parach i omawianie rezultatów na forum. Ważne jest, by podkreślać użyteczność tych komunikatów w codziennym życiu – w szkole, sklepie, na podwórku, nawet w rodzinie.

Jeśli warsztaty dzieli kilkudniowa przerwa – można wrócić do tematu i zapytać, czy uczniowie mieli okazję je zastosować.

Tworzymy wspólną górę na tablicy.

 PODSUMOWANIE WARSZTATÓW

Aby utrwalić wiedzę i kompetencje, które dzieci uzyskały w czasie warsztatów można poprosić je, by w małych grupach przygotowały krótkie, hasłowe notatki na temat zajęć – o tym, co dla nich było najważniejsze, co zapamiętają na długo, co było dla nich zaskoczeniem. Uczniowie na koniec zajęć mogą przedstawić wypisane przez siebie hasła.

 Karta pracy nr 1

                   Pozytywne myśli na swój temat                              Negatywne myśli na swój temat

Karta pracy nr 2

 Wpisz w pole:

•        Co Twoim zdaniem wpływa na to, jak ludzie postrzegają swoje ciało ?

•        Kto może kształtować nasze myśli o sobie ?

•        Jakie wydarzenia mogą na to wpłynąć ?

 

Karta pracy nr 3

                                                        Komunikat asertywny

 

Ja czuję się  …..............................,      kiedy Ty            .......................................................................

 

Chcę żebyś  ..…...............................,    inaczej             ....................................................................... 

 Opracowanie i przeprowadzenie zajęć: Mariusz Gądor (uczestnik mobilności typu job shadowing w projekcie Erasmus+ pn. "Uczyć - ciekawiej, nowocześniej, efektywniej" realizowanym w SP nr 2 w Wadowicach